Leśnicy powstańcy z Podkarpacia

Jednym z najznamienitszych był książę Adam Stanisław Sapieha z Krasiczyna, znakomicie wykształcony magnat, prekursor łączenia funkcji ekonomicznych i wartości społecznych lasów, członek założyciel Galicyjskiego Towarzystwa Leśnego. Był również pierwszym, który na stanowiskach wyższej służby leśnej popierał leśników pochodzenia polskiego. W „Pamiętniku 25-lecia GTL” zapisano: „Największą sympatię i zasługę wobec krajowych leśników zyskał sobie ks. Adam tym jednym czynem, że był on jednym  z pierwszych, którzy zerwali z upokarzającym nas przekonaniem, jakoby tylko cudzoziemcy mogli być  dobrymi leśniczymi i, że organizując swoją administrację leśną nie przyjął żadnego obcokrajowca.” Mało kto wie, że właśnie jego twarz – powstańca styczniowego i wybitnego działacza gospodarczego Galicji – wykorzystał Jan Matejko, malując księcia Witolda w „Bitwie pod Grunwaldem”. Sapieha był organizatorem zjazdu GTL w 1884 roku. Wtedy też otrzymał godność członka honorowego Towarzystwa.

Wśród znanych osobistości związanych z powstaniem byli późniejsi honorowi członkowie Galicyjskiego Towarzystwa Leśnego:  Władysław ks. Czartoryski (główny agent dyplomatyczny Rady Narodowej), Włodzimierz hr. Dzieduszycki (założyciel słynnego muzeum przyrodniczego, poświęcił znaczne fundusze na cele powstania), Alfred Józef hr. Potocki (pierwszy ordynat na Łańcucie).

W powstaniu wzięła udział liczna rzesza leśników i ludzi, którzy po zakończeniu walk znaleźli swe miejsce w leśnictwie: leśniczy Niewola – Niewolkiewicz z Rudnika nad Sanem, leśniczy Jan Król z Markuszowej k. Strzyżowa, leśniczy Jakub Majkrzakowski z Kamienicy, Feliks Bolechowski, od 1845 roku leśniczym w Przeczycy koło Brzostka, a podczas jego udziału w powstaniu styczniowym w 1863 r. obowiązki leśniczego pełnił tu brat poety Kornela Ujejskiego.

Do powstania poszli też: Leśniczy rządowy Ferdynand Helt z Sanoka – zmarł w 1927 r. w wieku prawie 85 lat. Jako weteran powstania został z honorami pochowany z udziałem leśników w Starzawie k. Ustrzyk Dolnych (obecnie Ukraina). Do wybuchu II wojny światowej pieczę nad jego grobem sprawowali leśnicy z państwowego Nadleśnictwa Starzawa.

Ferdynand Chmielewski z Jasienicy k. Brzozowa, służył w powstaniu jako sierżant żandarmerii, potem był zarządcą leśnym w Jabłonicy Polskiej.

Rogiński – powstaniec złapany w 1863 w Turowie przez chłopstwo i oddany w ręce rosyjskie. Skazany na karę śmierci, zamienioną na 20 lat ciężkich robót. Dopiero w 1892 roku wrócił do kraju, pracował jako buchalter leśny w Kumejkach do 1913 roku, potem zamieszkał u swego syna w Sieniawie, gdzie zmarł w1915 roku.

Adolf Lewandowski  – gajowy w Kamionce Strumiłowej (tarnopolskie), służył pod Komorowskim i pod Miniewskim jako szeregowy strzelców.

Michał Fusek – służył jako szeregowy pod Lelewelem i walczył pod Panasówką, gdzie utracił prawą rękę. Po powstaniu był zarządcą lasów.

Zygmunt Gawarecki –  ukończył Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie z patentem, następnie pracował w Warszawie w Komisji Skarbu w Wydziale Dóbr i Lasów Rządowych. Po 1864 roku przebywał na Zachodzie, skąd przybywszy do Galicji został administratorem w dobrach sieniawskich.

Jan Ligman w 1863 roku służył pod Jeziorańskim i Langiewiczem, był dwa razy ranny, z tego raz ciężko w głowę. Po powstaniu wyjechał do Paryża, ukończył w Nancy szkołę leśniczą i w r. 1873 przybył do Galicji, gdzie objął zarząd lasów Władysława ks. Czartoryskiego. Członek GTL i dyrektor lasów w Sieniawie. Znany z wielu publikacji leśnych m.in. w Sylwanie.

Tytus Klemensiewicz, leśnik i kolejarz, urodzony w 1843 r. w Wieliczce. W wieku młodzieńczym podjął studia leśne, po wybuchu powstania służył jako szeregowy, w oddziale gen. Langiewicza. Po powstaniu osiadł w bieszczadzkiej Komańczy, gdzie w 1873 roku objął stanowisko naczelnika stacji kolejowej w Komańczy. Zmarł w 1909 r.

Leon Lewiński,  leśnik z Żurawna służył jako szeregowy strzelców w oddz. Wysockiego i walczył pod Radziwiłłowem.

Włodzimierz Albinowski z Rzeszowa służył w oddziale Horodyńskiego. Pod Radziwiłłowem otrzymał postrzał w nogę. Po wyleczeniu się z rany, uwięziony przez władze austriacki. Po powstaniu leśniczy w lasach rządowych.

Ludwik Czerwiński z Albigowej służył jako szeregowy w oddziale Czechowskiego. Po powstaniu był leśniczym.

Jan Kolusek, gajowy z Głogowa skazany za „zabronione posiadanie broni” przez sąd wojenny we Lwowie w czerwcu 1864 r. Gajowy Marcin Ślączak skazany za „zbrodnię obrazy majestatu” przez sąd wojenny we Lwowie w czerwcu 1864 r.

Stanisław Jastrzębiec Myszkowski z Szebni k. Jasła, służył w oddziale Dionizego Czachowskiego,  po powstaniu spędził 10 miesięcy w więzieniu w Tarnowie, następnie gospodarował na majątku rodzinnym. Po 1869 roku pracował jako leśnik.

Interesującym powstańczym śladem z lasów Podkarpacia jest zbiorowa mogiła w lesie pod Bukowskiem, należącym do Stowarzyszenia Właścicieli Lasów Prywatnych w Bukowsku, położona przy żółtym szlaku turystycznym wiodącym z Wisłoka Wielkiego do Bukowska przez pasmo Bukowicy. Tu właśnie powracająca z powstania do swych domów grupa bukowszczan, wpadła w zasadzkę zorganizowaną przez wojsko austriackie. Wszyscy powstańcy zginęli. Ówczesne władze nie pozwoliły rodzinom zabitych na mszę żałobną w kościele i pochówek na cmentarzu parafialnym w Bukowsku, dlatego pogrzebano ich w zbiorowej mogile w lesie, w miejscu stoczonej ostatniej potyczki. Na mogile postawiono prosty drewniany krzyż. W 2007 roku zarządcy lasu postarali się o wyeksponowanie tego miejsca. Doprowadzono tu  ścieżkę historyczno-przyrodniczą „Buczyna Karpacka”, a leśny cmentarzyk stał się jednym z przystanków. Stosowna tablica informacyjna przypomina o tragedii sprzed półtora wieku.

Na podstawie materiałów zebranych przez Edwarda Orłowskiego z Nadleśnictwa Komańcza opracował Edward Marszałek